ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ

Γράφει η Βούλα Μυρίλου-Παπαδόδημα

Η μετανάστευση έχει βαθειές ρίζες και είναι τόσο παλιά όσο και οι ρίζες του ελληνισμού. Ο Έλληνας ήταν αιώνιος μετανάστης. Δεν υπάρχει περίοδος μέσα στην ελληνική ιστορία που να μην έχουμε μεταναστεύσεις ελλήνων.

Ξεκινούσαν για να ιδρύσουν αποικίες για λόγους πολιτικούς σε τόπους προσιτούς ή να πορευθούν όπου υπήρχε ζήτηση εργατικών χεριών. Η μετανάστευση αποτελεί κοινωνικό πρόβλημα το οποίο πήρε διαστάσεις το 1890 που άρχισε να κορυφώνεται το πρώτο μαζικό μεταναστευτικό ρεύμα. Συνεχίζεται την εικοσαετία 1900-1920 οπότε υπολογίζεται ότι μετανάστευσαν 470.000 άτομα προς Αμερική. Τη μεταπολεμική περίοδο η μετανάστευση συνεχίζεται με κορύφωση στο διάστημα 1950-1970. Τότε έφυγαν κυρίως αγρότες, άνεργοι νέοι, άνθρωποι αγράμματοι από την επαρχία.

Ο μικρός γεωργικός κλήρος, η αβεβαιότητα της γεωργικής παραγωγής, οι ελλείψεις στην υγεία και την παιδεία, η ανασφάλεια και γενικότερα η έλλειψη στοιχειωδών ανέσεων και κρατικού ενδιαφέροντος, εξαθλίωσαν τον ελληνικό λαό και τον οδήγησαν στα ξένα, εκεί όπου μπορούσε να εργαστεί.

«Πρώτα γίνεσαι φτωχός και μετά μετανάστης». Πήγαν κυριολεκτικά παντού. Η ελληνική καρδιά κτυπούσε σε όλο τον κόσμο. Τα πρώτα υπερωκεάνια δημιουργούνται και ναυτολογούν τους έλληνες μετανάστες για να φτάσουν στην Αμερική, την Αυστραλία, τον Καναδά, τη Νοτιοαφρικανική Ένωση, Αγγλία, Γαλλία, Αίγυπτο και άλλες χώρες υποδοχής. Όπλο τους η ψυχική τους αντοχή γιατί το όραμα μιας καλύτερης ζωής στηρίζεται στην ελπίδα, που αποτελεί το χρυσάφι των φτωχών ανθρώπων. Στις χώρες εκείνες η εργασία ήταν σκληρή για την απόκτηση αγαθών. Κατέβαλαν μεγάλη προσπάθεια, υπερβολικό κόπο και ταλαιπωρία, γιατί ο κάθε μετανάστης θα έστελνε για καιρό λίγα χρήματα στους άλλους που είχαν μείνει στην πατρίδα για να καταπραϋνουν τη φτώχεια τους. Είπαν ότι τα χρήματα που ήρθαν το διάστημα 1950-1982 ανέρχονταν σε 12,6 δισεκατομμύρια δολλάρια και πήγαν όλα για καταναλωτικούς σκοπούς. Η χειρότερη φτώχεια είναι διαμέσου των επιταγών – διότι μπορεί να ανακουφίζει τις οικογένειες από την οικονομική ανέχεια, παραμελώντας όμως στο εξωτερικό τη μόρφωση, την τεχνική και επαγγελματική κατάρτιση της δεύτερης γενιάς η οποία δυσκολεύει την παλιννόστηση.

Ο μύθος για τη Γη της Επαγγελίας των χωρών που κατέφυγαν οι μετανάστες μας, δεν αποτέλεσε με κανένα τρόπο μια προνομιακή ζωή. Ήταν το κατάλληλο υλικό για εκμετάλλευση και ανάπτυξη των κρατών τους. Το 80% της Αμερικής είναι εργάτες και μικροεπαγγελματίες που με τη σκληρή εργασία τους και των ιδρώτα τους δημιουργούν πλούτο στο οικονομικό σύστημα της Αμερικής και γίνονται τμήματα της τεράστιας μηχανής, η οποία παράγει σε όλο τον κόσμο τα αμερικάνικα δολλάρια.

Το μεταναστευτικό ρεύμα δεν περιορίστηκε μόνο στις υπερατλαντικές χώρες, έτσι από το 1960 σημαντικός αριθμός ελλήνων αγροτών μεταναστεύει, κατά προτίμηση στη Γερμανία, στο Βέλγιο και σε άλλες χώρες της Ευρώπης για να καλύψει τις αυξανόμενες ανάγκες της βιομηχανίας. Η μείωση του πληθυσμού και του εργατικού δυναμικού εξαιτίας της μετανάστευσης δημιουργεί δύο σοβαρά προβλήματα στην Ελλάδα.

Το πρώτο είναι το δημογραφικό. Κατά την απογραφή του πληθυσμού 1961 και 1971 ο συνολικός πληθυσμός της Ελλάδας αυξήθηκε κατά 4,1% ενώ μεταξύ 1951 και 1961 είχε αυξηθεί κατά 9,9%. Αυτό σήμαινε πως εάν δε μεγάλωνε η μετανάστευση ο πληθυσμός της χώρας θα ήταν 9.226.000 κάτοικοι αντί των 8.736.000 κατοίκων που απογράφησαν το Μάρτιο του 1971. Το δεύτερο σοβαρό πρόβλημα είναι για την ελληνική οικονομία. Μειώνεται η ανάπτυξη της βιομηχανίας, η οποία βρισκόταν σε αποφασιστικό στάδιο, δυσχεραίνεται η ανάπτυξη φτωχών περιοχών λόγω ελλείψεως εργατικών χεριών. Αρκετές περιοχές της χώρας παρουσίασαν μείωση άνω του 20% σε προβλήματα που συναντάμε μέχρι και σήμερα λόγω της εξωτερικής αλλά και της εσωτερικής μετανάστευσης.

Η ζωή των ελλήνων στην ξενιτιά ήταν στερημένη γιατί ο σκοπός τους ήταν να εξοικονομούν όσο το δυνατόν περισσότερα χρήματα.

Ένιωσαν το ρατσισμό και την ξενοφοβία. Η κοινωνική διάσταση της ξενιτιάς και η μοναξιά του μετανάστη εμφανίζεται όταν κανείς έχει συνείδηση του ότι είναι ξένος. Κρατούν βαθιά μέσα τους μια ιδέα που πονάει και αυτή είναι ότι δεν ξέρουν αν μια μέρα θα επιστρέψουν στον τόπο τους. Αυτό το γλυκόπικρο συναίσθημα που οι έλληνες ονομάζουν νόστο, είναι ένα συναίσθημα που σε κάνει να μην είσαι πουθενά.

Τα συναισθήματα των ελλήνων μεταναστών βρήκαν καταφύγιο στα τραγούδια της πατρίδας. Ο έντονος πόθος, η νοσταλγία της επιστροφής και η προσμονή αυτών που έμειναν πίσω για να πριμένουν, ήταν η γέφυρα επικοινωνίας με τους ξενιτεμένους μας. Γράφτηκαν πραγματικά λαϊκά τραγούδια και δημιουργείται μια χαρακτηριστική περίπτωση μορφής λαϊκού πολιτισμού, αποτελούμενη από δημοτικά, ρεμπέτικα και λαϊκά τραγούδια. Κύριος εκφραστής τους ήταν ο αείμνηστος Στέλιος Καζαντζίδης.

Οι έλληνες μετανάστες αποτελούσαν μια εθνική μειονότητα στις χώρες που πήγαν, μέσα σε ένα πολυεθνικό σύνολο ανθρώπων. Γι’αυτό δημιουργείται η ανάγκη οργάνωσης της ομογένειας να είναι ενωμένη για να μπορεί να ανταπεξέρχεται στις δυσκολίες. Έχουμε τις πρώτες ελληνικές παροικίες, δημιουργούνται οι πρώτοι ελληνικού σύλλογοι για να έχουν το δικαίωμα της διεκδίκησης για τη φυσική και κοινωνική τους ύπαρξη, να εκφραστούν πνευματικά, κοινωνικά, πολιτικά και αστικά. Οργανώνονται και προγραμματίζουν το έργο τους, το οποίο γίνεται παράγοντας επιτυχίας στην ατομική και κοινωνική ζωή τους. Δημιουργούν την Αμερικάνικη Ελληνική Εκπαιδευτική Προοδευτική Οργάνωση «ΑΗΕΡΑ».

Σήμερα οι ομογενείς μας έχουν υψηλό οικονομικό επίπεδο, καθώς και μορφωτικό. Υπάρχει ο ομογενειακός τύπος με την εφημερίδα Εθνικός Κύρηξ καθώς και τηλεοπτικός σταθμός ο οποίος μεταλαμπαδεύει τη διατήρηση της ελληνικής γλώσσας και του πολιτισμού μας. Προβάλλει υλικό για τον τουρισμό, ανταλλαγή απόψεων με άλλα κράτη, και παρέχει σεμινάρια και υποτροφίες σε νέους ομογενείς.

Το ελληνικό κράτος έχει δημιουργήσει το Υπουργείο Απόδημου Ελληνισμού. Ειδική επιτροπή απόδημου ελληνισμου στο τηλεοπτικό κανάλι της Βουλής των Ελλήνων για θέματα ομογένειας. Η ΕΡΤ για να ενώσει τηλεοπτικά τις 2 Ελλάδες έχει δημιουργήσει δύο κανάλια ενημέρωσης, την ERT WORLD και την ERA 5 για τον απόδημο ελληνισμό, με θέματα ουσίας, όπως γλωσσικά, πολιτιστικά, φιλοσοφικά, και φιλοδοξεί τη δημιουργεία εκπομπών προκειμένου τα ομογενειακά κανάλια να γίνουν τροφοδότες της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Η οργάνωση των ελλήνων, η υπευθυνότητα, η επιμονή και υπομονή, η διορατικότητα ήταν κατάλληλες για να προκύψουν ευεργετικά υλικά και πνευματικά αποτελέσματα.

Μεταλαμπαδευτές της ελληνικής παιδείας είναι τα Charters Schools που ιδρύθηκαν το έτος 2002 στη Φλόριδα, στο Μαϊάμι και στην Ατλάντα. Είναι ελληνικά σχολεία βασικής εκπαίδευσης – δημοτικά και γυμνάσια, όπου φοιτούν 40.000 μαθητές και τα οποία χρηματοδοτούνται από το κράτος των ΗΠΑ. Μπορούν να μετέχουν της ελληνικής παιδείας άτομα από όλους τους λαούς (όπως γίνεται) και έτσι δημιουργείται ένας πυρήνας φιλελλήνων. Το μητροπολιτικό κράτος ενδιαφέρεται να συμβάλει για τη διάσωση της ελληνικής γλώσσας και του πολιτισμού με προσπάθεια να διεισδύσει στο αμερικάνικο εκπαιδευτικό σύστημα (με την ορθή έννοια του όρου) και ειδικά στις ελληνικές θετικές επιστήμες, πχ. μαθηματικά.

Έχουν ιδρύσει την Αρχιμήδειο Ακαδημία και εκπρόσωποι των ομογενών μας από το κανάλι της βουλής δεσμεύτηκαν ότι θα ιδρύσουν εκατό Αρχιμήδειους Ακαδημίες σε όλη την Αμερική, θα δημιουργήσουν εκπαιδευτικούς οι οποίοι θα διδάσκουν την Ελληνική γλώσσα και θα είναι πρεσβευτές της Ελλάδας.

Σήμερα 3.500 πανεπιστημιακοί δάσκαλοι διδάσκουν στα πανεπιστήμια της Αμερικής, ένεκα τούτου χρειάζονται περαιτέρω σκέψεις και είναι ανάγκη να δοθούν ερείσματα και προοπτικές ώστε οι μορφωμένοι και εκπαιδευμένοι άνθρωποι να παραμείνουν στην ίδια την πατρίδα. Γιατί η Ελλάδα έχει γίνει στα χρόνια που ζούμε τόπος υποδοχής μεταναστών από τις βαλκανικές χώρες και τις πρώην ανατολικές χώρες. Η τύχη μας είναι αλληλένδετη με τους ομογενείς μας. Δεν ξεχνάμε ότι έχουμε μια ιστορία, μια γλώσσα, μια καρδιά, ότι γεννηθήκαμε έλληνες και χωρίς αυτούς η Ελλάδα θα είναι ακρωτηριασμένη.

Κάποτε ήταν ξεγραμμένοι και άκουγαν τους γονείς τους να τους διηγούνται ακραίες καταστάσεις. Χρειάστηκε δε να κρατήσουν ένα ρητό, το «γνώθι σαυτόν» και τους δόθηκε η δυνατότητα να αγκαλιάσουν τις ρίζες τους.

Σήμερα τα αποτελέσματα που προκύπτουν από τη δραστηριότητά τους είναι αξιοπρόσεκτα και εμπνέουν υπερηφάνεια που ενισχύει την εθνική μας ενότητα και είναι αφετηρία για νέες κατακτήσεις και επιτεύξεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι το άγαλμα του πρώτου έλληνα μετανάστη στην Αμερική στήθηκε στην Τάμπα της Φλόριδα με πρωτοβουλία της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Φλόριδα στις 8 Ιανουαρίου 2005. Στην επέτειο της 14^ης Απριλίου 1528 οργανώνονται από την ομοσπονδία της Φλόριδα εορταστικές εκδηλώσεις αφιερωμένες στον ελληνικό πολιτισμό. Στη σημερινή εποχή η τεράστια πολιτιστική κληρονομιά των προγόνων μας είναι μια πραγματικότητα. Μια πλατειά αλλαγή λαμβάνει χώρα. Μια αλλαγή που έχει μετριάσει τα διλήμματα και δεν αφήνει ίχνος αμφισβήτησης για το ότι το φως του κλασικού πολιτισμού εξακολουθεί να ακτινοβολεί από την Ελλάδα σε όλες τις χώρες του κόσμου.

Πληροφορίες:

Εγκυκλοπαίδεια Δομή

Διαδίκτυο

TV Βουλής

Ειδική επιτροπή για τον απόδημο ελληνισμό

ΕΡΤ Αφιέρωμα στους ομογενείς

Εκδόσεις Λιβάνη

«Γεννήθηκα Έλληνας»