Κυριακή 2 Ιανουαρίου 2011

Χριστούγεννα στη φυλακή

της Ιωάννας Μπλάτσου 
Δεν είχα μπει ποτέ σε φυλακή. Δεν έτυχε. Δεν παρανόμησα, δεν με έπιασαν, δεν έτυχε.
Την περασμένη βδομάδα ο ηθοποιός Στάθης Γράψας, ο οποίος «δουλεύει» (εντός εισαγωγικών το ρήμα καθώς πρόκειται για εθελοντική εργασία που δεν αμείβεται από κανένα φορέα) με μια ομάδα νεαρών κρατουμένων στις φυλακές Αυλώνας, με κάλεσε να δω στο πλαίσιο της σχολικής γιορτής της φυλακής το πρώτο στάδιο της «δουλειάς» του με τα «παιδιά», όπως τα αποκαλεί τρυφερά. Με είχε προειδοποιήσει να μη φέρω κάμερα ή κινητό μέσα στη φυλακή γιατί τα μέτρα ασφαλείας είναι πολύ αυστηρά. Τίποτα όμως από τα λεγόμενά του δεν μπορούσε να με έχει προετοιμάσει για το σοκ του εγκλεισμού και του αποκλεισμού που ένιωσα όταν έκλεισαν πίσω μου ηχηρά η μία μετά την άλλη οι πόρτες ασφαλείας, όταν η μόνη προοπτική μου σε ύψος, μήκος, βάθος ήταν κελιά, κάγκελα, λευκοί τοίχοι και συρματοπλέγματα. Και κυρίως όταν συνειδητοποίησα τη λεπτή γραμμή (κυριολεκτικά ένας τοίχος με συρματόπλεγμα) που χωρίζει τη ζωή «εκεί έξω» από τη ζωή «εκεί μέσα».
Όταν οι αριθμοί δεν βγαίνουν
Περνώντας από το προαύλιο της φυλακής με τα σπασμένα τζάμια στα παράθυρα αρκετών κελιών και με ρούχα ή κουβέρτες να προσπαθούν να «αντικαταστήσουν» την απώλεια του τζαμιού (αργότερα έμαθα ότι δεν υπάρχει καν θέρμανση στη φυλακή), έφτασα στη γιορτή την ώρα που έπαιζε χριστουγεννιάτικη μουσική η τοπική Φιλαρμονική Ορχήστρα στο χώρο της Βιβλιοθήκης. Παντού γύρω μου νέοι άντρες πολλών εθνοτήτων. Η εορταστική μουσική φαίνεται να τους αφήνει ασυγκίνητους. Οι χαρούμενοι ρυθμοί μάλλον φτάνουν στα αυτιά τους ως παρωδία, ως ειρωνική παραφωνία στην έγκλειστη ζωή τους. Ο Νίκος Αρμένης, ο διευθυντής του Δημοτικού Σχολείου (όπου φοιτούν οι τρόφιμοι ανάλογα με το επίπεδο των ελληνικών τους κι όχι την ηλικία τους), μου λέει ότι το 20% των κρατουμένων είναι Ελληνες και οι υπόλοιποι αλλοδαποί, με τους μουσουλμάνους να πλειοψηφούν αριθμητικά. Επίσης, ότι εδώ κρατούνται 400 νέοι ως 25 ετών ενώ οι προδιαγραφές της φυλακής είναι για 200. Μιλώντας με έναν φύλακα, έμαθα ότι στους 400 κρατούμενους αντιστοιχούν 40 φύλακες, μοιρασμένοι σε τρεις βάρδιες, ήτοι 13 φύλακες τη βάρδια για 400 κρατουμένους. Παρά την επικίνδυνη δυνητικότητα των αριθμών, δεν αισθάνθηκα περισσότερο εκτεθειμένη στον κίνδυνο «εκεί μέσα» απ’ ό,τι «εκεί έξω». Ενιωσα όμως –και πάραυτα κατέπνιξα, ενδεδυμένη την επαγγελματική μου ουδετερότητα- τον ίδιο λυγμό να μου καίει το λαιμό, όπως κάθε φορά που έρχομαι αντιμέτωπη με το έρεβος του ανθρώπινου πόνου και των απροσπέλαστων κοινωνικών αυτοματισμών: μετανάστης χωρίς καμία ελπίδα στην πατρίδα του-έρχεται στην Ελλάδα για μια καλύτερη ζωή-βρίσκει μια χώρα διαλυμένη-δεν βρίσκει δουλειά-τον βρίσκει η παρανομία-καταλήγει στη φυλακή.
«Αφετηρία»
Σε λίγο όμως ξεκινά η θεατρική παράσταση με τον συμβολικό τίτλο «Αφετηρία». Δεκαπέντε τρόφιμοι κάθονται στο πάτωμα με γυρισμένη την πλάτη τους. Σε λίγο σηκώνονται, «συστήνονται» μεταξύ τους με διάφορους τρόπους, σχηματίζουν ομάδες «σωτηρίας», διεκδικούν το δικαίωμα σε μια νέα ζωή. Οι κρατούμενοι που βρίσκονται στην πλευρά των θεατών παρακολουθούν σιωπηλοί. Ετσι όπως είναι προσηλωμένοι στο θεατρικό δρώμενο, βρίσκω την ευκαιρία να προσέξω τα βλέμματά τους. Άλλα πιο ήρεμα, άλλα πιο ανταριασμένα. Άλλα με πόνο, άλλα με θυμό, με απορία, με απόγνωση, με αποφασιστικότητα, με ντροπή. Εδώ, σε αυτή την έγκλειστη κοινότητα, η τέχνη αναμετριέται με την ίδια την υπόστασή της. Έχει να πει κάτι σε μια ψυχή που έχει ενηλικιωθεί μέσα από τη βία, την παραβατικότητα και την απόρριψη χωρίς να προλάβει να πάρει αγάπη, φροντίδα, επιβεβαίωση; Ο Στάθης Γράψας, που βρίσκεται μαζί τους από τις 25 Οκτωβρίου, παραδέχεται πως «αυτά τα παιδιά έχουν περισσότερο ανάγκη την τέχνη από εμάς εκεί έξω. Είναι τραγικό το ότι αυτοί οι νέοι άνθρωποι δεν ασχολούνται με κάτι δημιουργικό όλο αυτό το διάστημα που εκτίουν την ποινή τους αλλά μένουν στην απραξία». Ο ηθοποιός του θεάτρου Άττις (τον έχετε δει στο «Μάουζερ» και παλιότερα στις παραστάσεις της Πειραματικής Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου) αφού παρακολούθησε σεμινάρια στην Αγγλία για το πώς οι ηθοποιοί μπορούν να προσφέρουν κοινωνικό έργο, επισκέφτηκε το Βελιγράδι μετά τους βομβαρδισμούς και δούλεψε με ορφανά και άστεγα παιδιά διαφόρων ηλικιών. Στην Αθήνα παρουσίασε πρόσφατα την παράσταση «Λαθραία ζωή» με μορφή ανοιχτού μαθήματος με παιδιά από άλλες χώρες στα 66ο και 136ο Πολυπολιτισμικά Δημοτικά Σχολεία Βοτανικού.

Πως όμως βρέθηκε από το θεατρικό σανίδι στις φυλακές Αυλώνας; «Το σινάφι μας λέει ότι ηθοποιός είναι φως, σκηνή, τηλεόραση, εξώφυλλα. Προσωπικά δεν μπορώ να προσδιοριστώ σε αυτό το στενό πλαίσιο. Η εποχή έχει αλλάξει και η τέχνη πρέπει να την ακολουθήσει. Δεν μπορεί να καλύπτει μόνο τις επιφανειακές μας ανάγκες για προβολή. Οφείλουμε ως καλλιτέχνες να ταρακουνήσουμε τον κόσμο, να του δείξουμε και την άλλη όψη του νομίσματος. Αρκετά λοιπόν με τα Εγώ μας. Το ζήτημα είναι τι έχουμε να προσφέρουμε στον κόσμο». Ο Στάθης Γράψας εξηγεί πως δεν παρεμβαίνει στο έργο του ψυχολόγου ή του κοινωνικού λειτουργού της φυλακής: «Εγώ βρίσκομαι εδώ ως ηθοποιός και δουλεύω με τα παιδιά το κομμάτι της επικοινωνίας και της έκφρασης. Όταν ξεκινήσαμε αυτή την ιδέα με την πολύτιμη υποστήριξη του Διευθυντή του Δημοτικού Νίκου Αρμένη, είδα σχεδόν όλα τα παιδιά και καταλήξαμε σε 18 άτομα. Μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου η παράσταση θα είναι έτοιμη να παρουσιαστεί εδώ στη φυλακή σε επισκέπτες, σε κανονικό κοινό. Σας περιμένουν οι Σαμάντ, Σουλτάν, Ουμούτ, Σουάτ, Χουσέιν, Ματζίντ, Καντίρ, Ζαίντ, Μερτ, Τζόσεφ, Μοχάμεντ, Αμπντουλά, Ελτόν, Χασάν, Αντρέας, Αλί, Ντερίμ, Σαλίμ».
3 αληθινές ιστορίες

Μετά την παράσταση μίλησα με τρεις κρατουμένους για το πώς βρέθηκαν στη φυλακή και πως έβλεπαν το μέλλον τους έξω από αυτή:

Τζόσεφ, 20 ετών, από τη Νιγηρία
«Ο πατέρας μου είχε δύο γυναίκες. Μητέρα μου ήταν η δεύτερη. Όταν ήμουν ακόμα πολύ μικρός ο πατέρας μου πέθανε. Η μητέρα μου δεν μπορούσε να μας μεγαλώσει εμένα και τα αδέρφια μου και με έδωσε σε μια άλλη οικογένεια. Όμως στην πατρίδα μου η κατάσταση ήταν ασταθής κι αρκετοί άνθρωποι διώκονταν για τις πολιτικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις τους. Το ίδιο και η νέα μου «οικογένεια». Η Νιγηρία έπαψε πλέον να είναι ένα ασφαλές μέρος για μένα κι έπρεπε να φύγω σε άλλη χώρα. Ετσι, το Ιούνιο του 2008 έφτασα στην Ελλάδα, αρχικά στη Ρόδο και μετά στην Αθήνα. Εμενα στην Καλλιθέα και μοίραζα flyers. Για 4 ώρες έβγαζα 20 ευρώ. Επρεπε να δουλεύω αρκετές ώρες για να μπορώ να ζήσω. Τότε, ένας φίλος μου μίλησε για την κοκαΐνη και πως θα με βοηθούσε να τα βγάζω πέρα με τις πολλές ώρες δουλειάς. Δοκίμασα και μετά «κόλλησα». 90 ευρώ το 1 γραμμάριο. Μια μέρα που πήγαινα να πάρω τη δόση μου, έπεσα σε ενέδρα. Με έπιασαν χωρίς να έχω ούτε ένα γραμμάριο πάνω μου γιατί δεν είχα προλάβει να αγοράσω. Ούτε στο σπίτι μου βρήκαν τίποτα. Τώρα είμαι εδώ 4 μήνες υπόδικος και περιμένω πότε θα γίνει η δίκη μου. Δεν ξέρω πότε θα βγω έξω αλλά ξέρω ότι πια είμαι ‘καθαρός’ και όταν βγω θέλω να βρω μια δουλειά και να ζήσω μια κανονική ζωή».
Χασάν, 20 ετών, από το Αφγανιστάν
«Ηρθα στην Αθήνα τον Ιούνιο του 2007 λαθρομετανάστης για να βρω μια καλύτερη ζωή. Δούλευα στην επαρχία στα χωράφια και μετά ερχόμουν στην Αθήνα πάλι. Την τελευταία φορά δεν μπορούσα να βρω στην Αθήνα δουλειά. Ημουν χωρίς λεφτά κι έτρωγα από τα συσσίτια του Δήμου. Ενας ‘φίλος’ μου είπε ότι τα ναρκωτικά έχουν λεφτά. Αρχισα πρώτα να πουλάω αλλά μετά από τρεις μήνες ξεκίνησα να παίρνω κι εγώ. Ηρωίνη. Μετά από 7 μήνες με έπιασαν. Είμαι εδώ από τον Φεβρουάριο του 2009. Η αρχική μου ποινή ήταν 12 χρόνια. Στο μεταξύ προσπαθώ να μορφωθώ στο σχολείο για να μπορέσω να ζήσω καλύτερα μετά έξω. Θέλω να βρω μια δουλειά για να μπορώ να στέλνω και στην οικογένειά μου στο Αφγανιστάν γιατί περιμένουν από μένα».
Σουάτ, 19 ετών, από την Τουρκία
«Είχα φύγει από το σπίτι μου από τα 17 μου και ζούσα μόνος μου. Για να ζήσω διακινούσα λαθρομετανάστες. Την πέμπτη φορά με έπιασαν. Είμαι εδώ 1,5 χρόνο. Η ποινή μου είναι 11 χρόνια. Νόμιζα ότι θα ήταν 20 μέρες. Αλλά λίγο πριν με πιάσουν άλλαξε ο νόμος κι έγινε αυστηρότερος. Όταν βγω, θέλω να τα κάνω όλα από την αρχή. Δεν λέω ‘τι είμαι’ αλλά ‘τι θα γίνω’. Θέλω να κάνω τη δική μου οικογένεια και να ξεκινήσω μια καινούργια ζωή».
* Αυτή την περίοδο έχει ξεκινήσει ένα πρόγραμμα υποστήριξης με είδη ρουχισμού και πρώτων αναγκών των κρατουμένων. Οποιαδήποτε προσφορά είναι εκτιμητέα.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

O δημόσιος τομέας...

O δημόσιος τομέας ήταν ο μοναδικός πυλώνας της όποιας ανάπτυξης έγινε στην Ελλάδα από τη μεταπολίτευση.

Ας σεβαστούμε τον συνάνθρωπο κι ας κινηθούμε ενωμένοι για την πρόοδο της χώρας ενάντια σε κάθε φιλόδοξο πολιτικό που θέλει να τα αρπάξει. Μην κοιτάμε να υποβαθμίσουμε τον άλλον, αλλά να κοιτάμε και να επιδιώκουμε να τον φτάσουμε.

Αφού δεν τα φάγαμε μαζί γιατί να τα πληρώνουμε μαζί;